‘अति घाई संकटात नेई’ हा रस्त्याकडेला दिसणारा फलक. गेल्या आठवडाभरापासून सांगली- सोलापूर जिल्ह्यात सुरू असलेल्या अपघातांच्या मालिकेमुळे हेच वाक्य सत्यात उतरत आहे. रात्रीच्या वेळचा धोकादायक प्रवास, साखरझोपेची अथवा रात्रभर प्रवासामुळे थकल्याने अपघात घडले असून चार दिवसांत 16 जणांचा बळी गेला आहे. विशेष म्हणजे सर्वच अपघात राष्ट्रीय व राज्य महामार्गावर झाले आहेत. उन्हाळ्याची सुटी व पर्यटनासाठी अनेकजण बाहेर पडल्याने रस्त्यावर गर्दी वाढली आहे. यामुळे अपघातांची संख्या वाढली आहे. सांगली जिल्ह्यात विटा शहराजवळ व जतजवळ झालेल्या अपघातात तब्बल नऊ जणांना प्राण गमवावे लागले. सोलापूर जिल्ह्यात टेंभुर्णीजवळ झालेल्या अपघातात चारजण दगावले. एक- दोन मृत्यू तर नित्याचेच झाले आहेत. प्रवास करताना पुरेशी झोप व रात्रीच्या वेळी, विशेषत: पहाटेचा प्रवास टाळण्याची गरज आहे. अलीकडच्या काळात रस्त्यांची सुधारणा झाली असल्याने वाहने सुसाट वेगाने धावू लागली आहेत.
चांगल्या रस्त्यांकडे विकासाचा मापदंड म्हणून पाहिले जाते.पण त्यांचा वापर करणाऱ्या लोकांनी प्रवास करताना पाळावयाची आपली कर्तव्ये आणि वाहतूक नियमांकडे दुर्लक्ष केले तर त्याचा परिणाम कधीच सुखद होऊ शकणार नाही. अलीकडच्या दिवसांत या विषयावरील अभ्यासातून असे सांगण्यात आले आहे की, अत्यंत किरकोळ निष्काळजीपणामुळे अपघात होत आहेत आणि ज्या प्रमाणात लोकांचे प्राण गमवावे लागत आहेत, ती चिंतेची बाब आहे. पण या आकड्यांवरून ना सरकारला फारशी चिंता वाटत आहे, ना जनता यातून बोध घेत आहे. आणखी एक विशेष बाब म्हणजे अशा अपघातांमध्ये केवळ मोठ्यांनाच जीव गमवावा लागतो आहे असे नाही, तर त्यांच्यासोबत प्रवास करणाऱ्या लहान मुलांनाही नाहक जीव गमवावा लागतो आहे, हेही अत्यंत खेदजनक आहे. याबाबतीत नुकतीच दिल्ली शहरातील आकडेवारी पुढे आली आहे. एकट्या दिल्लीत गेल्या तीन वर्षांत एक ते सतरा वयोगटातील एकशे एकसष्ट मुलांना आपला जीव गमवावा लागला आहे, यावरून याचा अंदाज बांधता येतो.
आता अशा अपघातात मृत्युमुखी पडणाऱ्यांपैकी बहुतेकांना काही खबरदारी घेतली तर त्यांचा जीव वाचवता येईल, असा सर्वसाधारण निष्कर्ष आहे. मात्र या प्रकरणातील बहुस्तरीय निष्काळजीपणामुळे अपघातांचा वेग रोखला जात नाही, तसेच त्यात मृत्यूमुखी पडणाऱ्या लोकांनाही वाचवता येत नाही.
वाहतुकीचे नियम न पाळणे, अतिवेगाने वाहन चालवणे, हेल्मेट आणि इतर सुरक्षा उपकरणे परिधान करण्याकडे दुर्लक्ष करणे ही वाहन अपघातात गंभीर जखमी होण्याचे सर्वात मोठे कारण आहे, हे लपून राहिलेले नाही. तसेच रस्त्यावर, काही क्षणांतच योग्य निर्णय घेण्याच्या असमतोलामुळे, मोठे अपघात होतात आणि त्यानंतर हे घटक कोणाचीही जगण्याची उरलीसुरली आशा नष्ट करतात. यामुळे आता विनाकारण दुचाकीवरील मुलांनाही रस्त्यावरून वाहने चालवताना हेल्मेट सक्तीचे करण्यासारखे उपाय योजावे लागतील. आणि तशी मागणीही केली जात आहे.
शासनदेखील यावर गंभीरपणे विचार करताना दिसत आहे. एकीकडे नियमानुसार अंमलबजावणी करण्याबाबत सरकारकडून विनंती केली जात आहे, तर तिथले लोक याकडे इतके दुर्लक्ष करतात की त्यामुळे नेमका कोणाचा तरी जीव जातो. याला ट्रॅफिकबाबत आवश्यक प्रशिक्षणाचा अभाव म्हणता येईल, पण त्याहीपेक्षा इतरांच्या जीवाबद्दलच नव्हे तर स्वत:च्या सुरक्षेबाबतही जागरूकता नसल्याचा हा परिणाम आहे.
अनेकवेळा एखादी व्यक्ती वाहन चालवताना आपल्या आजूबाजूला किंवा समोर कोणी नाही असे गृहीत धरते आणि एकतर अगदी किरकोळ कारणानेही अपघाताला सामोरे जाते किंवा मग विनाकारण किरकोळ अपघातानंतर जीवघेण्या पातळीपर्यंत मारहाण करण्याचे प्रकार घडतात. थोडीशी काळजी घेतली तर अपघात होणार नाहीत. वाहनांमध्ये विहित संख्येपेक्षा जास्त माणसे घेऊन अत्यंत असुरक्षित पद्धतीने वाहन चालवले जाते, असे दृश्य अनेकदा पाहायला मिळते. मद्यधुंद अवस्थेत लहान किंवा जड वाहन चालवताना, एखादी व्यक्ती इतरांची काळजी घेण्यास सक्षम नसते किंवा त्याला स्वतःच्या जीवाची चिंता नसते. रात्रीच्या वेळी तर मोठमोठी वाहने सर्रास सुसाट धावत असल्याचा धोका आता लपून राहिलेला नाही.अशा परिस्थितीत, रस्त्यावर चालणाऱ्या किंवा अन्य वाहनातील लोकांमधली लहान मुले सहज अपघाताला बळी पडतात. मोठयांच्या चुकांची शिक्षा लहान मुलांना भोगावी लागत आहे.
फक्त रस्त्यावरील वाहतुकीबाबतचे नियम कडक करून चालणार नाहीत तर आपल्या जीवाची आणि इतरांच्या जीवाची काळजी करावी, असेदेखील वाहनचालकांना वाटले पाहिजे. आणि भावना पेरण्याचे काम ट्रॅफिक पोलीस, प्रशासन आणि स्वयंसेवी संस्थांनी केले पाहिजे.
– मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली
