श्रीनगर ; जम्मू-काश्मीर विधानसभा निवडणुकीच्या धामधुमीत, राज्यातील प्रमुख सरकारी कार्यालयांच्या द्विवार्षिक हस्तांतरणाचा ‘दरबार मूव्ह’ पुन्हा राजकीय चर्चेत आला आहे. आपल्या जाहीरनाम्यात नॅशनल कॉन्फरन्सने ‘राज्याची एकात्मता वाढवण्याच्या’ वचनबद्धतेचा भाग म्हणून संपूर्ण दरबार आंदोलन पुनसंचयित करण्याचे आश्वासन दिले आहे. दरम्यान, अल्ताफ बुखारी यांच्या नेतृत्वाखालील ‘अपनी पार्टी’ नेही या ऐतिहासिक परंपरेचा रक्षक म्हणून स्वतःला सादर करीत सत्तेत आल्यास ही प्रथा ‘पुनस्र्थापित’ करण्याची शपथ घेतली आहे. दरबार हलविण्याच्या समस्येच्या उदयामुळे सार्वजनिक मतांमध्येही फूट पडली आहे. काहीजण याला शासन आणि सांस्कृतिक ओळखीचा एक आवश्यक भाग मानतात, तर काहीजण याला कालबाह्य आणि महाग प्रक्रिया म्हणून पाहतात.
राजकीय पक्ष का पाठिंबा देत आहेत ?टीका असूनही एनसी आणि अपनी पार्टी या दोघांचा असा युक्तिवाद आहे की, दरबारच्या हालचालीने जम्मू आणि काश्मीरमधील प्रदेशांमधील संबंध मजबूत करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण कार्य केले आहे. अधिकारी आणि संसाधनांच्या हालचालीमुळे एकता आणि सहकार्याची भावना वाढीस लागते, असा त्यांचा विश्वास आहे. NC आणि Apni पक्षाच्या नेत्यांनी सूचित केले आहे की, दरबार चळवळ पुनर्संचयित केल्याने प्रादेशिक संबंध सुधारू शकतात आणि आर्थिक संधी निर्माण होऊ शकतात.
दरबार आंदोलनावर टीका
1980 च्या उत्तरार्धापासून या प्रथेला वाढत्या टीकेचा सामना करावा लागला आहे. मुख्यतः उच्च खर्च आणि वेळ गुंतल्यामुळे. गेल्या काही वर्षांत सरकारने या प्रथेवर दरवर्षी सुमारे 200 कोटी रुपये खर्च केले आहेत. ज्यावर तीव्र टीका झाली आहे. विशेषतः जेव्हा राज्य पगार देण्यास किंवा विकास प्रकल्पांना निधी देण्यास कुचराई करत आहे. जम्मू आणि काश्मीर उच्च न्यायालयाने 2020 मध्ये कलम 370 रद्द केल्यानंतर दरबार आंदोलनाला संसाधनांचा अपव्यय आणि अकार्यक्षम आणि अनावश्यक क्रियाकलाप म्हणून संबोधले होते. सरकारला ते तर्कसंगत करून आरोग्य सेवेसारख्या गंभीर समस्या सोडवण्यासाठी बचतीचा वापर करण्याचे आवाहन करण्यात आले.
दरबार मूव्ह म्हणजे काय ?
॥ दरबारच्या हालचालीचा अर्थ नागरी सचिवालय आणि इतर प्रमुख सरकारी कार्यालये जम्मू आणि श्रीनगर दरम्यान स्थलांतरित करणे होय.॥ जम्मू हिवाळ्यातील महिन्यांत राजधानी म्हणून काम करते, तर श्रीनगर उन्हाळ्यात ही भूमिका बजावते. जम्मूमधील कार्यालये सहसा एप्रिलच्या शेवटच्या शुक्रवारी बंद होतात, तर श्रीनगरमधील कार्यालये आठवडाभरानंतर पुन्हा सुरू होतात.ऑक्टोबरमध्ये याच्या उलट घडते. जेव्हा श्रीनगरमधील कार्यालये बंद करून जम्मूला परत हलवली जातात.॥ ही परंपरा 19 व्या शतकातील आहे जेव्हा डोग्रा शासकांनी जम्मू, काश्मीर आणि लडाखमधील भौगोलिक, सांस्कृतिक आणि भाषिक फरक लक्षात घेऊन दोन्ही प्रदेशांमध्ये प्रशासकीय उपस्थिती सुनिश्चित करण्यासाठी ती स्थापित केली होती.
